Academia Occitana

Pèire Cardenal disiá « predicator » e « (p)salme » ; L. Alibèrt disiá « predicator » e « (p)salm » ; lo CLO disiá « predicador » e « (p)salm ; l’Acadèmia occitana ditz « predicator » e « psalme » (« psalme » coma « psicologia » etc.).

Doncas, per far cort, lo CLO contraditz Alibèrt quand a rason e lo seguís quand a tòrt.

Coma lo mèstre preconiza la supression dels « e » de sosten tradicional de las consonantas finalas dins los mots sabents, lo CLO lor fa tanben la caça : los dos an teoricament rason per una lenga que foncionariá sense sos locutors, mas concrètament tòrt de non téner compte de son evolucion fonologica. Lo ròtle de la « e » de sosten (e de las autras vocalas qu’an lo meteis ròtle mas que revèrtan mens lo francés : merit → meriti ; com → coma ; casc → casco ; e tanben : caul → caulet ; còrb → corbàs…) es de conservar la valor de las consonantas finalas per rendre la compreension d’unes mots mai clara o possibla. Aquela solucion se tròba donc dins la lenga populara : se volèm respectar las règlas de la fonologia occitana contemporanèa lo nom de l’arbre que son nom arcaïc es olm, deurà èsser prononciat coma « on » en occitan gascon (cf. Delon → de l’olm) ; per destacar lo « l » e lo « m » e gardar sa valor a aqueste, cal acceptar la fòrma modèrna olme (TDF II, p. 437). Tanben, per las finalas en « g/c », avèm los exemples de « reguèrg » e de « domèrg » malaisits de prononciar de còps al singular e mai que mai al plural : *reguèr(g), *domèr(g) ; *reguèr(gs), *reguèrts, *reguèrch, *domèr(gs), *domèrts, *domèrch. La solucion foguèt donc, plan lèu, a partir dels femenins « reguèrga » e « domèrga », de fargar los masculins « reguèrgue » e « domèrgue ». Sus aqueste modèl, l’evolucion s’espandiguèt tanben als mots sense femenins. E se « rómec », mercés a sa penultima tonica, i escapèt, li coneissèm totun la varianta « romegue ».

Per de rasons de clarificacions necessàrias dins aqueste domeni, lo procedit s’es generalizat pels mots sabents. Lo catalan, amb sas consonantas solidas e son accentuacion preservada non coneguèt pas aqueste problèma.  

Qualques exemples tirats de la lenga medievala :

 « Aiso es lo prologues de la regla… e sona aytan prologues com comensamen de paraulas » (Règla de S. Beneset)

« Non ausavan far prologue ni sermon » (Vida de S. Honorat)

« Cathalogue dels apostolis de Roma » (títol)

 « prodigues, so es degastaire de las soas causas » (Trad. Còdi de Justinian)

 « so que pot esser proat / per escritz de nostres majors / de felosophes o doctors » (Trobador anonime)

« aquist eran agut philosophe nomat » (Vida de S. Honorat)

 « Ne fes son majordome » (Abreujat de l’Ancian e del Novèl Tèstament)

« En ayssi que te fay majordome » (Leys d’amors, f. 46)

 « David en la prophetia / dis, en un salme que fes » (Peire Cardenal, Vera Vergena)

« Los VII psalmes penitencials » (Cathalogue dels apostolis de Roma, f. 140)

« dire cascun jour un set salmes per la mie(u)na arma » (Tèstament de J. de Forbin, 1453)

 « L’elme, qu’es clar e forbitz, / a pres en son cap e lassat » (Roman de Jaufre, fol. 11).

« Ab aitan l’elme deslassa » (id. f. 15).

Aquestes mots occitans e lors equivalents franceses apareisson per la màger part a la meteissa epòca, cap als s. XII, XIII e XIV, mas majordòme en occitan es datat de 1356 e majordome en francés (cf. « maire du palais ») de 1512. De son costat, lo CLO preconiza fòrt e mòrt *prològ, *catalòg, *prodig, *filosòf, *majordòm, *salm e *èlm (mena de casco). Los equivalents catalans son pròleg, catáleg, pròdig, filòsof, majordom, psalm/salm, helm (1).

An faita la meteissa causida que lors davanciers de l’Edat Mejana, per la rason que non n’i aviá d’autra possibla : Garròs, Gailhard, Belaud, Godelin, Dastròs… e Mistral. L’Acadèmia occitana non podiá que los seguir amb prològue, catalògue, prodigue, filosòfe, majordòme, psalme, èlme, etc. (2).

Per obténer l’unitat del vocabulari sabent demest totas las varietats de l’occitan, lo respècte de la « e » de sosten tradicionala es absolutament necessària. Mas aquela exigéncia non èra la del CLO, plan lo contrari.

J.P.

(1). La presentacion pel CLO de « *Ansèlm » coma nom de formacion populara es estabosissenta (non es qu’un francisme sabent bricolejat) : Guilhelmus → Guilhèm ; Anthelmus → Antèm ; Anshelmus → Ansèm).

(2). J. Taupiac, L’occitan modèrne, IEO, 2001, pp. 116-126.