Academia Occitana

Dins sos diccionaris de la lenga medievala, Emil Levy pòrta « empremer » e « empremir », amb aquesta definicion : « empreindre ; imprimer ; représenter ; opprimer ». Sembla qu’aqueste vèrbe, dins sas doás variantas, s’especializèt aprèp l’invencion de Gutenberg e qu’apareguèt alavetz lo substantiu per designar lo qu’empremiá. Trobam lo mot jos la fòrma « empremedo » en frontispici de las edicions de Pèir de Garròs (s. XVI) a cò de Colomiès a Tolosa. Los obratges publicats als sègles seguents portaràn aquesta mencion legala en francés o en occitan francesat. Demèst los francismes costumièrs, Mistral notarà las fòrmas autenticas, mas malmaridadas, « empremi » e « empremèire ». Alibèrt lo seguirà dins son autenticitat coma dins sa contradiccion amb empremir e empremeire (empremir non pòt donar que *empremidor - non atestat - e emprémer que empremeire, o la varianta anciana o gascona empremedor). Caldrà esperar lo darrièr tèrç del s. XX per veire aparéisser dins los escrits occitans lo mot sabent e catalan imprimir. Mas aqueste, d’una utilitat evidenta, serà acompanhat dels barbarismes *imprimeire e *imprimeriá (mot sabent + sufixes populars ; vèrbe en -ir amb derivats en -er) e de lor seguida malaürosa *imprimenta, *imprimidoira … D’unes, conscients del problèma, an prepausat la tièra estampar / estampaire / estampariá mas aquesta es ara especializada dins lo domeni de la gravadura amb encara estampa, estampador, estampadoira (espleit per estampar), estampadura, estampatge, estampilha, estampilhar e estampilhatge.

En respectar la vertat de la lenga (simpla mesa en òrdre de çò qu’existís), prepausam doncas pel trabalh de confeccion dels libres e dels periodics : empremeire, eira ; empremeriá ; emprementa (mots de formacion populara e neologisme adaptat) e imprimir ; imprimit, ida ; imprimible, ibla e impression (mots sabents lexicalizats). Lo vèrbe emprémer (possiblament acompanhat de emprés, esa, participi passat, adjectiu e substantiu) deuriá conservar son especializacion dins lo domeni tradicional, de las estòfas en particular.

Los exemples ont lo nom ancian del mestièr e de la botiga o del talhièr coexistisson amb lo cambiament del contengut o l’evolucion de la tecnica son nombroses : disèm lo fornièr e la fornariá, mas lo fornièr d’un còp èra non fasiá que còire lo pan « cossit » pel pancossièr (dos mestièrs doncas) e fornariá es un neologisme ; disèm lo carnsaladièr e la carnsaladariá (o a cò del carnsaladièr), mas lo carnsaladièr de uèi vend plan mens de carnsalada que de porquet e de salcissas ; disèm lo perruquièr e la perrucariá (o a cò del perruquièr), mas lo perruquièr de uèi non vend pas mai de perruca e se contenta de copar lo pel ; disèm lo pairolièr e la pairolariá, mas lo pairolièr de uèi (despuèi al mens lo s. XVI al Puèi de Velai), en mai d’èsser un artisan que fa de pairòls, es un obrièr especializat de la metallurgia, e la pairolariá es una branca de l’industria. E per quant a passar, dins una meteissa familha de mots, d’una basa « populara » al nivèl « sabent » : ausir, ausida, ausidor, audicion, auditor, auditòri, auditorium ; creire, cresent, cresença, cresible, credible, credul, credulitat ; prepausar, proposicion ; filh, filiacion…

J. P.