Jorn per jorn

A palpas

Dins las annadas cinquanta del sègle passat, de bons missionaris ensenhèron als Occitans estabosits qu’amb la grafia classica podián escriure corrèctament lor lenga parlada e li trobar una dignitat insospeitabla. L’unitat de la lenga venguèt una evidéncia per totes e plan rapidament cadun s’afanèt a destriar los francismes de vocabulari e de sintaxi e quitament a escriure de la meteissa faiçon que lo vesin de mots que prononciavan un pauc diferentament. Era l’estapa de la « normalizacion ». Aital, fòrta d’aquel espleit novèl, espeliguèt tota una generacion d’escrivans que sense quitar o gaire la lenga de lor parçan produguèron d’òbras d’una qualitat màger, dins un esperit d’unitat e d’universalitat sense parièrs fins ara. Lors noms èran Bernat Manciet, Felix Castanh, Max Roqueta, Rodbèrt Lafònt, Marcèla Delpastre, Joan Bodon, Renat Nelli… La lista es encara longa per aquel moment espectaclós de nòstra literatura. Mas uèi, la generacion seguenta e la novèla, las generacions de la lenga interdita als dròlles dins las familhas, de la lenga en perdicion, ont ne sèm ? Que fan los que se vòlon acarar a la creacion literària, que non ausisson pas mai lo bruch de la carrièra e qu’an tròp legit ? Temptan de s’adobar un occitan personal, fait de remembres divèrses, de rencontres, de consultacions dins los lexics. E que fan los autors de lexics - que ne cal çaquelà saludar lo meriti grand, senon l’ascèsi -, trabalhaires sovent isolats (a un, a dos o a tres), demiurgues forçats que trencan que copan, que causisson per necessitat… e que non sabon pas exactament çò que fan, nimai ont van. Coma d’òrbs dins la vila, tustant la paret o l’obstacle de lor baston. Coma lo mot estandard es proïbit dins l’ideologia pegosa de l’occitanisme contemporanèu - entre pusillanimitat e irresponsabilitat argumentada -, lor trabalh se deu situar entre un collectatge vengut bufèc e una tria que non ne coneissèm pas los critèris. Un lexic « d’après los parlars lengadocians », formula comòda d’Alibèrt e que faguèt flòri, seriá una sintèsi d’aqueles parlars ? Mai audaciós, un lexic « lengadocian » seriá sense o dire un lexic del « lengadocian estandard » ? E encara mai, aqueles obratges amb lo títol « occitan » en gròs e « lengadocian » en pichon, aurián per tòca d’èsser de lexics amagats de l’occitan estandard ? Un occitan estandard serpejaire ? Un biais de far sornarut que daissa de caire la mitat de la lenga.

J.P.