Jorn per jorn

Lo mot

Lo Diccionari General de la Lenga Occitana.

Per sos dètz ans d’existéncia, l’Academia occitana ven de metre en plaça una version novèla del Diccionari general de la lenga occitana (DGLO), un obratge encara plan imperfièit mas destinat a demorar en constanta elaboracion, a s’enriquir, mes après mes, annada après annada e, o esperam, longtemps après nosautres per non s’acabar jamai.

Mots de formacion populara o sabenta : la granda confusion.

Nòstre amic Pèire Bèc - que foguèt lo président d’onor de l’Academia occitana - publiquèt en 1963 un libròt, intitulat « La langue occitane », lo qual venguèt lo missal de totes les occitanistas per de generacions (n’avèm ja parlat). Aquí trobam la descripcion menimosa de cada granda varietat, de sas principalas caracteristicas. Mas es un inventari teoric que non fa estat de l’espandiment de tala o tala realizacion e plan segur ont es question sonque del vocabulari de formacion populara. 

L’occitan estandard

        « Cent parlars que ne fan qu’un »
        Antonin Perbòsc
L’occitan estandard es la lenga comuna a totes los Occitans, estrictament fondada sus la lenga viva e los estudis linguistics serioses qu’a inspirada. La siá primièra caracteristica es de poder èsser comprés de totes los occitanofòns, d’èsser en fasa amb la realitat e de far paissièra fàcia a las ideologias lingüisticas azardosas. Luènh d’èsser « contrari a la tradicion » - paraula de regionalistas pels quals la cultura occitana se limita a sos aspèctes etnografics d’un temps passat -, entend reviudar una dinamica istorica (...)

Nòstres amics catalans organizan de corses d’occitan.

La premsa nos remembra que coma cada an un cors intensiu d’iniciacion a l’occitan se debanarà aqueste estiu a Barcelona. Serà del 26 de junh al 27 de julhet. Aquesta iniciativa es reconeguda coma una activitat permanenta del professorat pel Departament d’Ensenhament de la Generalitat de Catalonha.

Sèm plan reconeissents a nòstres amics catalans e los mercejam per l’ajuda que nos vòlon portar per la defensa de nòstra lenga, mas nos pausam una question : quina lenga es ensenhada a Barcelona ?

La desaviada. 22 : Seguir la via.

L’occitan comencèt sa lenta formacion tre la latinizacion sus de substrats lingüistics divèrses - Ausòni celèbra encara al s. IV los pòbles « tan diferents de costuma e de lengatge » - de la Gàllia transalpina, venguda la Narbonesa jos l’emperador August. La rompedura de compreension entre lo latin (lingua latina) e la lenga populara (lingua romana) intervenguèt entre 800 e 850...

La desaviada. 21 : La granda illusion

Al cap d’aquela escorreguda dins lo temps per seguir l’evolucion de la pensada lingüistica occitanista, avèm pogut constatar an après an una tendéncia totjorn accentuada a tòrcer la realitat prigonda de la lenga dins los domenis de la morfologia e de la fonologia. Los caractèrs especifics dels mots de formacion sabenta, descrits e analisats per L. Alibèrt dins sa Gramatica, son estats denegats coma tròp vesins del francés e remplaçats per de « solucions » catalanas inspiradas del castelhan !...

La desaviada. 20 : La granda confusion

Cossí se fa que lo quite editor de la Gramatica d’Alibèrt en 1973 aja publicat en 1983 amb lo títol de « *collaborador » [collaborator] de las publicacions pedagogicas de l’Institut d’Estudis occitans, un obratge personal amb aquel omenatge al mèstre que traïssiá...

La desaviada. 19 : Trista bolhaca

L’edicion anciana de l’Assimil occitan, L’occitan sans peine, datat de 1975 (ara en linha), èra dedicat a la memòria de Frederic Mistral e de Loís Alibèrt, e Carles Camprós n’aviá escrit lo prefaci. Se compren doncas qu’una edicion novèla èra necessària, per una mesa al gost del jorn a l’ora del trionfe de la farlabica. Serà doncas, en tota simplicitat, L’occitan, paregut en 2016, òbra de Nicolas Quint, director de recèrca al CNRS...

La desaviada 18. Letras a dos amics sus la lenga del pòble.

Quin occitan per deman ? d’Eric Fraj (2015).

Car Eric Fraj,

Me soveni un còp qu’èrem a una « mesadièra » a Tolosa, amb un vintenat d’occitanistas, te faguèri remarcar que cap d’eles non parlava un occitan « eretat » mas totes un « occitan d’occitanistas », fait de tròces e de bocins, e fatalament claufit de fautas nombrosas quitament s’èran convengudas...

La desaviada. 17: non pas pèrdre lo nòrd

Lo Lemosin de Bernat de Ventadorn e de Josèp Ros non coneguèt de temptativa de normalizacion lingüistica « felibrenca » coma la Provença e la Gasconha, e cal reconéisser, dins la seguida de nòstra passejada, que foguèt puslèu una bona causa. Aital, lo « Diccionari d'usatge occitan/français (Limousin, Marche, Périgord) » d'Yves Lavalada, publicat en 2010, a lo meriti d'expausar los problèmas sense tròp de « solucions tradicionalas » a far valer...

La desaviada. 16 : una victima collaterala.

En 2011, dins la seguida dels trabalhs e de las publicacions del CLO, Josiana Ubaud publica son Diccionari ortografic, gramatical e morfologic de l’occitan, una òbra importanta - preciosa dins sa part scientifica e las correccions aportadas al diccionari d’Alibèrt -, recampant 109 000 intradas. Malaürosament aqueste se ressent de l’influéncia catastrofica de l’organisme en question. Coma plan d’autres, a retenguda l’idèa d’un « relativisme » dins lo sistèma gramatical de l’occitan : se pòt dire aital, mas se pòt dire tanben autrament e sustot autrament...

La desaviada. 15 : Lo nis de la sèrp.

En 2007, se publiquèt las « Preconizacions del conselh de la lenga occitana », un document de sintèsi preparat per Domergue Sumien, vicepresident e secretari del Conselh de la Lenga Occitana, amb un avantdire de Patric Sauzet, President del meteis organisme. Abotiment d’un corrent qu’avèm mostrat serpejant despuèi la desaparicion de Loís Alibèrt, lo CLO, creat en 1996, acabava aital una activitat d’un decenni ont aviá menat amb una facilitat susprenenta ladita lenga occitana sus un camin que non èra lo sieu. Son influéncia demòra viva dins las universitats e lo mond barrat - òrb e sord - de l’occitanisme contemporanèu...

La desaviada. 14 : Un lengatge (de mai en mai) estranh.

Se cal remembrar aquí una evidéncia : dins son libròt La langue occitane (1963), nòstre amic Pèire Bèc s’èra estacat a descriure las caracteristicas teoricas de cada varietat de l’occitan, e doncas de l’occitan gascon. Aital : filha → hilha, flor → hlor ; luna → lua, esquina → esquia ; rasim → arrasim, riu → arriu ; bèl → bèth, bèla → bèra ; camba → cama ; tondre → tóner ; quatre → qüate ; quand → qüan ; sal → sau. Mas cal saber que totas aquelas realizacions non son generalizadas sul territòri, que se ditz plan mai la flor que non pas la hlor...

La desaviada. 13 : Entre lo martèl e l’enclutge.

Entre los « provençalistas » pseudo-mistralians e los partidaris fanatics d’un pseudo-purisme, non sembla i aver en Provença la mendre plaça per una reflexion serena sus la lenga. E s’ajustam qu’una de las dificultats màgers de l’occitan provençal ven de Mistral, una autra d’Alibèrt…

La desaviada. 12. Prendrètz ben un chicolon de contrapoison.

A la seguida de son Diccionari de mila mots (1992), Jacme Taupiac publica en 2001 L’occitan modèrne. Aital l’autor del Pichon diccionari de 1977, precisa e corregís son analisi de la realitat de la lenga per delà las farlabicadas. Aquela mesa al punt èra necessària...

La desaviada. 11 : De règlas per organizar la farlabica.

Coma Rodgièr Barta, Cristian Laus èra un occitanista disciplinat e son diccionari francés-occitan paregut en 1997- en defòra d’un trabalh personal de valor sul vocabulari general - es lo rebat fidèl de la « teoria » linguistica oficiala de l’Institut d’Estudis Occitans, se se pòt definir aital sa traïson dels principis màgers d’Alibèrt e son « catalanisme » dessenat...

La desaviada. 9 : Negar lo peis

Abans de parlar del CLO qu’intrarà dins aquela cronologia, se tròba qu’ai l’escasença de respondre a un article talhafòc d’un de sos fondators, Domergue Sumien. Aquí çò que ditz dins Lo Jornalet (18/10/16) :

« La nòrma classica actuala de l’occitan data de 1935 amb la Gramatica occitana de Loís Alibèrt. Foguèt pro ben respectada e difusada fins en 1975 ».

Fals...

La desaviada. 10 : Rodgièr Barta, entre disciplina e revòlta.

En 1980, uèit ans après la publicacion de son lexic occitan-francés, Rodgièr Barta ne fa paréisser una seconda edicion. Modificada. Après una vida de fidelitat a l’òbra d’Alibèrt, aquel òme disciplinat aviá manjat son capèl coma li èra recomandat, e ara se torna arborar...

La desaviada. 8 : Lo primièr que ditz la vertat serà executat

En 1977, Jacme Taupiac publica son « Pichon diccionari francés-occitan ». Lo diccionari es pichon (16300 mots) mas lo projècte benlèu tròp grand per l’epòca (e encara a l’ora d’ara per d’occitanistas sense consciéncia ni sinceritat) : es un diccionari de « l’occitan comun » (diriam ara « estandard »), lo bèl primièr. Es tanben lo diccionari d’una lenga que « tòca tèrra », en adeqüacion amb la fonologia de la lenga viva, quicòm que sembla paradoxalament mai extraordinari encara...

La desaviada. 7 : L’Alibèrt novèl es arribat

En 1976 se publica una reedicion de la Gramatica occitana de Loís Alibèrt. Dins un « assaber » a la debuta de l’edicion novèla, « realizada pel Centre d’Estudis Occitans (Universitat de Montpelhièr) », se ditz que sa « mesa al punt se [limita] a qualques correccions de detalhs, a l’integracion dels addenda dins lo tèxt (sic), e a la modificacion de l’accentuacion segon la solucion adoptada per L. Alibèrt meteis en 1950 »...