Academia Occitana

Lo diccionari general de la lenga occitana. Letra D.

Lo diccionari general de la lenga occitana. Letra D.

Loís Alibèrt non s’es occupat de tractar dels mots sabents dins son diccionari mas nos a daissat las règlas a seguir per lor formacion. A l’intrada « aprovar », precisa que « Las fòrmas sabentas coma aprobacionaprobatiu, devon gardar la b (etimologica ) ». Mas los lexics contemporanèus pòrtan *aprovacion e *aprovatiu per imitacion del catalan que, el, s’inscriu dins una tradicion diferenta qu’es tanben la del castelhan.

Mas lo mèstre se pòt enganar o èsser victima d’una error de transcripcion (n’avèm d’exemples) e quand pòrta *poluir al lòc de polluir, los diccionaris (manca lo de J. Ubaud) lo seguisson despuèi cinquanta ans ! Una mena de fatalitat vòl que siá mai seguit quand a tòrt que quand a rason.

La geminada ll es per aquò reconeguda pro generalament dins los diccionaris de uèi (amb paradoxalament pollucion a costat de *poluir !) mas trobam totjorn *duelista a la plaça de duellista. L’essencial es la presa de consciéncia d’aquela realitat etimologica e subretot fonologica.

Qualques autres mots d’aquesta lista :

Dam. Tre lo s. XIII, l’occitan a destriat la tièra a connotacion religiosa damnar, damnat, ada, damnable, damnacion, de la tièra profana dam/damnatgedamnatjar, damnatjat, ada, damnatjós, osa… Aquesta es encara plan viva, mai que mai en Gasconha. Perqué doncas li preferir (a costat dels francismes pesucs) la tièra mal fargada (ibrida), pretenduda derivada del popular dam : damatge, damatjar, damatjós etc. ?

Deformar, decasença, decadéncia, decapitar… Aqueles mots e qualques autres an en comun d’èsser escrits dins los diccionaris *desformar, *descasença, *descadéncia, *descapitar en rason d’una falsa etimologia.

Demonstrar. Los diccionaris an lo meteis mot per far la pròva de l’exactitud d’un teorèma que per mostrar cossí marcha un premsapurèa. E es una polida tièra, plan mesclada : demostrar, demostraire, demòstrament, demostrable, *demostracio, demostrança e *demostratiu. Se fasèm la tria e qualques correccions, aurem los mots populars pel vendeire de lavadoiras : mostrar, demostrar (far un demòstrament), demostraire, aira, demòstrament ; e los mots sabents pel matematician : demonstrar, demonstrator, tritz, demonstracion, demonstrable, demonstratiu, iva e demonstrativament.

Denomenar. Trobam dins los diccionaris *nommar, *denommar, etc., d’evidents francismes demest las fòrmas corrèctas… e mescladas encara. Avèm la tièra populara, pauc presenta (confonduda en Provença amb los francismes) : nom, nomar, nomat, ada, nomaire, aira… Avèm la tièra semi-sabenta tre lo s. XII : nomenar, nomenat, ada… e denomenar, denomenat, ada, etc. Avèm la tièra sabenta tre lo s. XIV : denominacion, denominatiu, iva, denominator, etc. Caduna dins son ròtle

J.P.