Academia Occitana
Lo diccionari general de la lenga occitana. Letra F.
Despuèi qualques decennis e la desapparicion progressiva dels nòstres ancians qu’avián popat l’occitan al brèç, vesèm se desvolopar una lenga novèla que sos promotors designan jol nom enganiu d’« occitan larg » (en realitat un restrenhement en meteis temps qu’una desaviada de l’òbra d’Alibèrt), amb son perlongament dit « occitan pluricentric », aqueste apelat a propagar dins la diversitat sos principis desastroses per l’autenticitat e l’unitat de la lenga. Se’n tròba en partida lo breviari, coma ja mostrat, dins un document intitulat « Preconizacions del Conselh de la lenga occitana » e es d’un emplec regular dins la « premsa » occitanista.
Quatre axes principals se destacan dins son elaboracion :
Qualques mots de la letra F :
fascisme. Es un mot vengut de l’italian « fascismo », fargat a partir de « fascio » (faissèl) e aparegut en 1922. Los occitanistas antifascistas eissuts de la Resisténcia l’an totjorn emplegat aital. Setanta ans après la guèrra d’unes, a partir de la rasic populara fais (que vòl dire carga), an bricolejat una seria de mots a suffixes sabents, coma un vòl de « ratapenadas » : *faissisme, *faissista, *faissizar, *faissizant, *faissizacion…
feodal. Es un adjectiu de formacion sabenta (b. lat. feodalis) utilizat tre lo s. XIV dins lo vocabulari juridic e représ pels istorians per parlar del sistèma politic de l’Edat Mejana. Sos derivats dirèctes son feodalament e feodalitat al s. XVI e feodalisme al s. XIX. Alibèrt pòrta feodal e feodalitat en 1935 dins sa gramatica (mas aquestes mots son estats subrepticiament « corregits » en *feudal e *feudalitat dins la « reedicion » de 1976).
feusal. Es un mot de formacion semi-sabenta del vocabulari medieval (b. lat. feudum), utilizat coma substantiu tre lo s. XII (sinonime : feval). Designava lo qu’un senhor li aviá fisat un fèu. Non pòt èsser emplegat dins lo sens de feodal.
fixator. Fixar e fixacion son de mots del s. XVI e gaireben totes lors derivats son attestats al s. XIX (fixable, fixatge, fixatiu…) tanben coma fixator… que trobam de còps escrit *fixador coma s’èra un mot de formacion populara o del s. XII (seriá alavetz *fissador).
fòrma. Non coneissi pas un sol roergàs - los « sabents » son a despart - que confonda la fòrma del cloquièr de Sant-Còsme amb la forma d’Aubrac. Mas, benlèu, lor caldriá far compréner qu’an tòrt e lor apréner a apaurir lor vocabulari. Fòrma es la varianta sabenta e especializada del popular forma (mòtle e, per extension, son contengut).
J.P.
PS (13 IX 2015) :
Un lector atentiu contesta la legitimitat del mot « administrator » que pretend vengut del francés « administrateur » e nos prepausa « *administrador » en tot nos porgir de testimoniatges mai ancians los uns que los autres.
Primièr de tot direm que l’occitan es una lenga viva e que nos estacam umilament a l’estudiar coma es al s. XXI. Far autrament, pretendre tornar bastir l’occitan a partir d’elements medievals, seriá una impostura se non èra una entrepresa deliranta e bufèca.
Segondament, la fòrma semi-sabenta que nos es presentada non èra « *administrador » mas « aministrador » o « aministraire » amb un sens diferent de lo que coneissèm ara. E coma arribèt plan sovent, aqueste mot semi-sabent foguèt remplaçat tre lo s. XII pel mot sabent « administrator », plan mai precís dins son accepcion modèrna. De son costat, a la meteissa epòca, lo francés que coneissiá lo mot semi-sabent « aministreor », passèt a « administrateur ». D’un autre costat, « aministrador », de còps revestit en « *administrador », contunhèt sa vida fins al s. XV, coma d’autres mots semi-sabents venguts arcaïcs (mas d’autres mots semi-sabents son totjorn vius a l’ora d’ara : procuraire, ambaissador…). Per çò qu’es de la realitat modèrna, lo diccionari de C.F. Achard de 1785 non coneissiá que « administratour », tanben coma los diccionaris d’Honorat en 1846 - ont « aministrador » es evocat coma arcaïc - e en 1848. E coma los diccionaris de J. Ubaud en 2011 e de J. C. Sèrras en 2014 (« administrator »).